جذب دانشجوی مجازی بدون زيرساختهای لازم
براساس قانون قرار است تا پايان برنامه پنجم توسعه كشور، ظرفيت پذيرش دانشجويان رشتههاي مجازي حداقل تا سقف 25 درصد ظرفيت فعلي افزايش يابد؛ گرچه افزايش رشتههاي مجازي ميتواند بخشي از بار سنگين نظام آموزش عالي خصوصا در حوزه پذيرش متقاضيان تحصيلات تكميلي را کاهش دهد، اما هنوز امكانات آموزشي دانشگاهها، پاسخگوي الزامات متعدد سيستم «آموزش الكترونيكي» نيست.
شكي نيست كه مجازي شدن آموزشهاي دانشگاهي در صورت تحقق كامل آن ميتواند هم در هزينه و هم در وقت دانشجويان صرفهجويي كند؛ يعني تصور كنيد به جاي اينكه براي پذيرش چند هزار دانشجو، چند ساختمان آموزشي مناسب و ساير هزينههاي هنگفت تحصيلي بر نظام آموزش عالي متحمل شود، ميتوانيم با استفاده از فناوريهاي روز جهان همچون اينترنت و تاسيس كلاسهاي مجازي، هم هزينههاي دانشگاه را كاهش دهيم و هم دانشجو با صرف زماني كمتر و هزينههاي آموزشي پايينتر به ادامه تحصيل بپردازد.
آمارهاي وزارت علوم ميگويد: هماكنون بدونتوجه به تعداد اندك دانشجويان مجازي حاضر در دانشگاه آزاد، بيش از 22 هزار دانشجوي مجازي در دانشگاههاي كشور تحصيل ميكنند؛ البته قرار است كه در سال 91 ظرفيت پذيرش دانشجويان مجازي، افزايش چشمگيري داشته باشد و براساس گفتههاي مسئولان وزارت علوم، امسال مجوز 20 واحد دانشگاهي متقاضي برگزاري دورههاي مجازي نيز صادر خواهد شد.
در حال حاضر نحوه پذيرش دانشجوي مجازي در كشور به شكل فراگير است. در واقع دانشگاههايي كه از سوي وزارت علوم براي پذيرش اين نوع دانشجو مجاز شناخته ميشوند، با توجه به ظرفيتهاي اعلامي از طريق فراگير و در واقع بدون كنكور ، دانشجوهاي مجازي پذيرش ميكنند.
در اين نوع پذيرش، هر دانشجو بعد از اينكه توانست واحدهاي ترم اول را با نمرات قابل قبول بگذراند، رسما به عنوان دانشجو در همان رشته ادامه تحصيل خواهد داد اما اين ميل به افزايش ظرفيت پذيرش دانشجويان مجازي در سال جديد در حالي مطرح ميشود كه هماكنون موانع بسيار عمدهاي در راه افزايش رشتههاي مجازي در دانشگاهها وجود دارد كه شايد مقدماتيترين و سادهترين مانع آن، سرعت پايين اينترنت در ايران باشد.
تحصيل در رشتههاي مجازي و هدفمند بودن اين سيستم آموزشي مستلزم آن است كه دانشجو از طريق صوت و تصوير در جريان برگزاري يك كلاس مجازي با استاد خود و مجموعه آموزشي در ارتباط باشد؛
اما پهناي باند اينترنت در ايران براي انتقال صوت و تصوير به هيچ وجه مناسب نيست؛ به گونهاي كه هماكنون ايران در صدر فهرست كشورهاي ارائهكننده اينترنت كم سرعت قرار دارد و حتي مطابق آمارهاي سايت معتبر «نت ايندكس»، كشور ايران از نظر سرعت متوسط دانلود اينترنتي ميان 168 كشور جهان در جايگاه 167 قرار دارد.
به بيان ديگر، وقتي حتي بسياري از دانشجويان غيرمجازي براي ثبتنام واحدهاي درسي در وبسايتهاي دانشگاهيشان نيز با مشكل عمده مواجه ميشوند، سخن از انتقال بيدغدغه صوت و تصوير و همچنين برگزاري يك كلاس مجازي بيدردسر و بدون قطعي اينترنت، با ابهامهاي زيادي مواجه است. علاوه بر آن، آموزش مجازي در دانشگاه تنها به معني حضور نيافتن دانشجو بر سر كلاس درس نيست؛ بلكه وجود حداقل يك كتابخانه ديجيتال معتبر و غني براي استفاده اين دسته از دانشجويان و همچنين ارائه منابع دروس كاربردي و مطابق با علم روز دنيا، از جمله بنياديترين پايههاي اين سيستم نوين آموزشي است كه البته جاي خالي آن در اغلب واحدهاي مجازي دانشگاههاي ما احساس ميشود.
در حقيقت، دانشگاههاي مجازي بايد با تجهيز كتابخانههاي ديجيتال، در دسترس بودن آنلاين استادان و نيز در اختيار قرار گذاشتن منابع علمي روز دنيا، نيازهاي علمي اين دسته از دانشجويان را برطرف كنند؛ زيرا در غير اين صورت، كيفيت آموزش رشتههاي مجازي و حتي اعتبار مدارك صادر شده از سوي دانشگاههاي مجري دورههاي آموزش الكترونيكي، محل بحث و ابهام جدي خواهد بود.
وزارت علوم چه ميگويد
افزايش رشتههاي مجازي دانشگاهها بدون پشتوانه و زيرساختهاي ضروري، خطر افت كيفيت آموزش و بالا رفتن كمسوادها را افزايش خواهد داد.
حسين نادريمنش، معاون آموزشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري درخصوص نگرانيهاي پيش آمده درباره افزايش رشتههاي مجازي ميگويد: در دولت دهم، رشد آموزشهاي مجازي رشتههاي دانشگاهي را متوقف كرديم و از اين به بعد نيز رشد هدفمند را در دستور كار خود قرار دادهايم؛ به همين منظور نيز كميتهاي براي تدوين آييننامههاي آموزش رشتههاي مجازي تشكيل دادهايم كه به امضاي وزير علوم هم رسيده است و بزودي نيز اين آييننامه به مراكز آموزش عالي ابلاغ خواهد شد.
وي ميافزايد: درخصوص افزايش ظرفيت رشتههاي مجازي دانشگاه به دنبال رشدي هستيم كه علاوه بر كميت، به كيفيت نيز توجه شود و بنابراين الان به دنبال اين هستيم كه با تعيين استانداردها، ضوابط و مولفههاي دقيق در حوزه آموزشهاي مجازي، از توانمنديهاي آموزشي كشور استفاده كنيم و كيفيت اين سيستم آموزشي در كشور را ارتقا دهيم.
نادريمنش با بيان اينكه هماكنون بر كيفيت آموزشهاي مجازي رشتههاي دانشگاهي نظارت جدي ميشود، خاطرنشان ميكند: اميدوارم كه با راهاندازي هرچه سريعتر «شبكه ملي اينترنت» سرعت پهناي باند اينترنت در كشور افزايش پيدا كند تا در آن صورت، آموزش مجازي رشتههاي دانشگاهي با كيفيت بالاتري انجام شود.
در همين خصوص ابوالفضل حسني، مديركل دفتر گسترش آموزش عالي وزارت علوم نيز ميگويد: هماكنون مشكل خاصي براي افزايش كمي رشتههاي مجازي نداريم و زيرساختهاي اين امر نيز در حال حاضر در كشور ما وجود دارد؛ گرچه قبول دارم كه مثلا تا دو سه سال قبل، زيرساختهاي ارتباطي كشور مثل اينترنت براي آموزشهاي مجازي مناسب نبود، اما در حال حاضر ديگر با مشكل چنداني براي اين كار مواجه نيستيم.
وي با بيان اينكه اعتبار مدارك رشتههاي مجازي دانشگاهها مشكلي ندارد، عنوان ميكند: ما معتقديم برخلاف صحبتهايي كه ميشود، اعتبار رشتههاي مجازي در دانشگاهها مشكلي ندارد و حتي برخي از فارغالتحصيلان كارشناسي ارشد كه در دورههاي مجازي درس ميخواندند، در آزمون دكتري امسال هم پذيرفته شدهاند.
حسني درخصوص كيفيت آموزشهاي مجازي رشتههاي دانشگاهي نيز تصريح ميكند: مجري آموزشهاي مجازي دانشگاهها، عمدتا دانشگاههاي دولتي مادر و پيام نور در كشور هستند كه به همين دليل از جهت كيفيت آموزش و همچنين منابع دروس رشتههاي مجازي در سطح مطلوبي قرار داريم و البته همواره به دنبال ارتقاي كيفيت سطح آموزش دورههاي مجازي هستيم و در كل فكر ميكنم با توجه به وسعت كشور، نياز جامعه براي ارتقاي دانش و افزايش بنيه علمي شاغلان و همچنين استفاده از پتانسيلهاي علمي داخل و خارج از كشور، بايد آموزشهاي مجازي در كشور را افزايش دهيم.
آموزش سنتي يا مجازي، مساله اين است
بسياري از كارشناسان آموزشي بر اين باورند كه تا وقتي زمينهها و زيرساختهاي آموزشهاي مجازي در دانشگاهها فراهم نشود، توسعه رشتههاي مجازي نه تنها دردي از سيستم آموزش عالي كم نميكند، بلكه حتي ممكن است طيف عظيمي از دانشجويان در معرض آموزشهاي كمكيفيت و غيركاربردي قرار گيرند. در واقع، هدف عمده از آموزشهاي مجازي در دانشگاه، استفاده بهينه و حداكثري از منابع است؛ حتي در آموزشهاي مجازي انتظار اين است كه در صورت اجراي دقيق آموزشهاي الكترونيكي، عملكرد علمي دانشجويان و خروجيهاي اين سيستم، درخشان تر از سيستمهاي آموزش مبتني بر روشهاي سنتي باشد، اما اگر انگيزه آموزش مجازي رشتههاي دانشگاهي، تنها به منظور «آموزش براي آموزش» محدود شود، آنگاه در چنين شرايطي شايد همان سيستم آموزشهاي سنتي با حضور فيزيكي بر سر كلاس درس و دانشگاه، بسيار مفيدتر از آموزشهاي نيمبند دورههاي مجازي باشد.
از سوي ديگر، يكي از عمده خطراتي كه سيستمهاي آموزش مجازي در دانشگاههاي جهان را همواره مورد تهديد قرار ميدهد، خطر حمله هكرها به فضاي آموزشهاي مجازي است، كه بايد از سوي مسوولان آموزش عالي كشور براي حل اين مشكل تمهديدات لازم انديشيده شود.
|